تلخیص
ارتباط سیاسی و فرھنگی ایرانیان با مردم شبہ قارہ پاکستان و ھند، سابقہ بسیار طولانی دارد۔ با استقرار دولت¬ھای اسلامی در شبہ قارہ، زبان فارسی رفتہ رفتہ جایگاہ والایی یافت و بہ صورت زبان رسمی و دیوانی در آمد. در شبہ قارہ بیش ازسی خاندان مسلمان فارسی زبان حاکم بودند کہ اغلب از آنہا از ماوراء النھر و خراسان بہ شبہ قارہ آمدہ بودند. دورۀ فرمانروایی بهادرشاه دوم، مقارن با گسترش قلمرو و اقتدار کمپانی هند شرقی بود که حتی دهلی را نیز در اختیار داشتند و برای شاه مقرری تعیین و پرداخت میکردند؛ اما حتی شاه برای تعیین ولیعهد خویش هم قدرتی نداشت۔
دردوره انگلیسی¬ھا ھم ادبیات پارسی و تاریخ نویسی پارسی رایج بود تا جایی که بعضی مقامات انگلیسی خواستار شدند کہ نویسندگانی کہ بہ آنھا علاقہ و یا آشنایی داشتند، در مورد آنہا تاریخی بہ زبان فارسی بنویسند، در زمان انگلیسی¬ھا آثاری از زبان¬ھای پنجابی، ھندی و انگلیسی بہ فارسی ترجمہ شدند؛ اما به احتمال قوی، در شبہ قارہ تا قبل از قرن نوزدھم میلادی، اثری از انگلیسی بہ فارسی برگرداندہ نشدہ بود ۔
شاعر پارسی¬زبان شبہ قارہ، ملا فیروز بن کاوؤس ھم از خاندانی بود کہ اصلش ایرانی بود و نیاکان وی از ایران بہ شبہ قارہ مہاجرت کرده بودند۔ ملا فیروز نزد اعیان انگریزیہ (انگلیس) بسیار محترم بود و در ھمان زمان، جوناتن دنکن، استاندار بمبئ بہ او پیشنھاد کرد کہ تاریخی در مورد رجال و بزرگان دولت انگریز (انگلیس ) و فتوحات آنان در شبہ قارہ بہ نظم درآورد؛ وی پذیرفت و منظومہ¬ای بہ زبان فارسی در بحر متقارب و در حدود چھل هزار بیت سرودہ بر آن، نام جارجنامہ نھاد۔ جارجنامہ کہ در تتبع و پیروی شاھنامہ فردوسی سرودہ شدہ و مندرجات آن در شرح فتوحات انگلیسی¬ھا بین سال¬ھای (1186- 1196ش / 1222- 1232ق/ 1807 - 1817م) در سرزمین شبہ قارہ است۔ این کتاب در سال 1216 ش /1253ق / 1237 م توسط برادرزادۂ ملا فیروز، رستم بن کیقباد به چاپ سنگی رسید.
در این مقالہ، بررسی مختصری از این حماسہ منظوم بیان می گردد۔
ماریہ عمر, رابعہ آصف, شاہدہ عالم . (2021) جارج نامہ: تاریخ فارسی دورۀ انگلیسی¬ھا در شبہ قارہ, Anahita, Volume 8, Vol 8.
-
Views
697 -
Downloads
62